To absolutnie obowiązkowy wpis dla wszystkich osób zajmujących się francuskim prawniczym, zawierający podstawową terminologię z francuskiego prawa karnego. Zapraszam do lektury!
We francuskim Kodeksie karnym nie znajdziemy wprost definicji przestępstwa, jednak jego przepisy pośrednio wskazują na pewne elementy, dzięki którym doktryna wywodzi taką definicję. Jak pisze M. Rogacka-Rzewnicka, zwykle pod pojęciem przestępstwa rozumie się „działanie lub zaniechanie, którego społeczeństwo zakazuje pod groźbą kary”[1]. Co ciekawe, w literaturze prawniczej znacznie więcej miejsca poświęcono klasyfikacji przestępstw i to nią właśnie zajmiemy się w tym w wpisie.
Przestępstwa klasyfikowane są w oparciu o różne kryteria (waga czynu, jego forma, rodzaj winy, sposób działania sprawcy etc.). Poniżej przedstawię najważniejsze z nich.
Kryterium nr 1: waga czynu
Artykuł 111–1 francuskiego Kodeksu karnego klasyfikuje przestępstwa w zależności od ich wagi na:
- zbrodnie
- występki
- wykroczenia.
Article 111-1 du Code pénal
Les infractions pénales sont classées, suivant leur gravité, en crimes, délits et contraventions.
Następstwem tego podziału jest podział kar na kryminalne (fr. criminelles), poprawcze (fr. correctionnelles) i wykroczeniowe (fr. contraventionnelles), w zależności od rodzaju przestępstwa.
Kryterium nr 2: rodzaj winy
Zgodnie z tym kryterium przestępstwa dzieli się na umyślne i nieumyślne.
Artykuł 121-3 francuskiego Kodeksu karnego stanowi że „nie ma zbrodni ani występku bez zamiaru ich popełnienia. Jednakże, gdy ustawa tak stanowi, występek może być popełniony również w wyniku lekkomyślności, niedbalstwa lub umyślnego narażenia innej osoby na niebezpieczeństwo”[2].
Article 121-3 du Code pénal
Il n’y a point de crime ou de délit sans intention de le commettre. Toutefois, lorsque la loi le prévoit, il y a délit en cas de mise en danger délibérée de la personne d’autrui.
Il y a également délit, lorsque la loi le prévoit, en cas de faute d’imprudence, de négligence ou de manquement à une obligation de prudence ou de sécurité prévue par la loi ou le règlement […].
Warto zwrócić uwagę na to, że zbrodnie można popełnić tylko umyślnie, występki zarówno umyślnie, jak i nieumyślnie, natomiast wykroczeń nie kwalifikujemy według rodzaju winy.
Kryterium nr 3: materialna treść czynu
W tym przypadku przestępstwa są klasyfikowane w oparciu o sposób działania sprawcy pod względem materialnej treści czynu.
Chodzi tutaj o podział przestępstw na:
- proste (jednoczynowe, fr. infraction simple)
- złożone (wieloczynowe, fr. infraction complexe)
- chwilowe (fr. infraction instantanée) oraz
- ciągłe (fr. infraction continue).
Kryterium nr 4: przedmiot ochrony prawnej
Według tego kryterium przestępstwa dzielą się m.in. na:
- przestępstwa prawa powszechnego
- przestępstwa wojskowe oraz
- polityczne.
Taki podział jest bardzo charakterystyczny dla prawa francuskiego i znajduje odzwierciedlenie w księgach (francuskiego) Kodeksu karnego:
- Livre II : Des crimes et délits contre les personnes (o zbrodniach i występach przeciwko osobom)
- Livre III : Des crimes et délits contre les biens (o zbrodniach i występkach przeciwko mieniu)
- Livre IV : Des crimes et délits contre la nation, l’Etat et la paix publique (o zbrodniach i występkach przeciwko narodowi, państwu i pokojowi publicznemu)
- Livre V : Des autres crimes et délits (o innych zbrodniach i występkach).
Na koniec chciałabym jeszcze dodać, że na kwalifikacje przestępstw wpływ mają czynniki takie jak: czas popełnienia przestępstwa, zasady dotyczące obowiązywania ustawy w danej przestrzeni (czyli na przykład przepisom prawa francuskiego nie będzie podlegał czyn, który jakiś cudzoziemiec popełni za granicą), oraz okoliczności, które wpływają na zaostrzenie odpowiedzialności karnej. W tym ostatnim przypadku chodzi o popełnienie przestępstwa np. z premedytacją (fr. préméditation), z włamaniem (fr. effraction), wtargnięciem (fr. escalade), użyciem broni (fr. arme), w związku przestępczym (fr. association de malfaiteurs), w zorganizowanej grupie (fr. bande organisée), czy też np. w warunkach recydywy (fr. récidive).
Jeśli chcesz dokładnie poznać / uporządkować terminologię dotyczącą prawa karnego, zapraszam Cię na kurs „Francuski dla prawników”. To duże szkolenie z ponad 80 lekcjami wideo, które zbiera świetne opinie.
